Wat is een bijvoeglijk naamwoord?
Een bijvoeglijk naamwoord beschrijft een zelfstandig naamwoord. Het geeft extra informatie over bijvoorbeeld kleur, grootte, vorm, of eigenschap. In het Nederlands: "grote tafel", "mooie bloem", "oude man". In het Albanees werkt dat ook zo, maar de vorm, plaats en spelling van het bijvoeglijk naamwoord veranderen afhankelijk van het zelfstandig naamwoord.
Kenmerken van bijvoeglijke naamwoorden in het Albanees
1. Plaats van het bijvoeglijk naamwoord
In het Albanees komt het bijvoeglijk naamwoord meestal achter het zelfstandig naamwoord.
- "libër i mirë" = een goed boek (letterlijk: "boek goed")
- "vajzë e bukur" = een mooi meisje
2. Geslacht en naamval
Bijvoeglijke naamwoorden passen zich aan het geslacht van het zelfstandig naamwoord aan. Albanees kent:
| Geslacht | Voorbeeld (met 'mooi') |
|---|---|
| Mannelijk | libër i bukur |
| Vrouwelijk | vajzë e bukur |
De lidwoorden "i" en "e" zijn belangrijk:
- "i" voor mannelijke zelfstandige naamwoorden
- "e" voor vrouwelijke zelfstandige naamwoorden
3. Bepaald of onbepaald
In het Albanees veranderen bijvoeglijke naamwoorden afhankelijk van of het zelfstandig naamwoord bepaald of onbepaald is. Dit is anders dan in het Nederlands.
Bijvoorbeeld:
- "Djalë i mirë" = Een goede jongen (onbepaald)
- "Djali i mirë" = De goede jongen (bepaald)
- "Vajzë e mirë" = Een goede meisje (onbepaald)
- "Vajza e mirë" = Het goede meisje (bepaald)
Verbuiging van bijvoeglijke naamwoorden
Albanees kent naamvallen (rasat), en bijvoeglijke naamwoorden buigen soms mee. Dat betekent dat de vorm verandert afhankelijk van de functie in de zin.
Toepassing op "i mirë" ("goed", voor bepaalde mannelijke zelfstandige naamwoorden) in elke naamval:
| Naamval | Vorm | Voorbeeld |
|---|---|---|
| Nominatief (Emërore) | djali i mirë | Djali i mirë është këtu. (De goede jongen is is hier.) |
| Genitief (Gjinore) | djalit të mirë | Libri i djalit të mirë. (Het boek van de goede jongen.) |
| Datief (Dhanore) | djalit të mirë | I jap dhuratë djalit të mirë. (Ik geef een cadeau aan de goede jongen.) |
| Accusatief (Kallzore) | djalin e mirë | E pashë djalin e mirë. (Ik zag de goede jongen.) |
| Ablatief (Rrjedhore) | djalin e mirë | Po flasim për djalin e mirë. (We praten over de goede jongen.) |
Toepassing op "e mirë" ("goed", voor bepaalde vrouwelijke zelfstandige naamwoorden) in elke naamval:
| Naamval | Vorm | Voorbeeld |
|---|---|---|
| Nominatief (Emërore) | vajza e mirë | Vajza e mirë është këtu. (Het goede meisje is hier.) |
| Genitief (Gjinore) | vajzës së mirë | Libri i vajzës së mirë. (Het boek van het goede meisje.) |
| Datief (Dhanore) | vajzës së mirë | I jap dhuratë vajzës së mirë. (Ik geef een cadeau aan het goede meisje.) |
| Accusatief (Kallzore) | vajzën e mirë | E pashë vajzën e mirë. (Ik zag het goede meisje.) |
| Ablatief (Rrjedhore) | vajzën e mirë | Po flasim për vajzën e mirë. (We praten over het goede meisje.) |
Samenvatting regels
| Regel | Toelichting |
|---|---|
| Plaats | Na het zelfstandig naamwoord |
| Aanpassing | Aan geslacht en naamval |
| Lidwoord | i = mannelijk, e = vrouwelijk |
| Bepaaldheid | Bij bepaalde woorden extra aanpassing |
Voorbeeldzinnen:
| Albanees | Nederlands |
|---|---|
| Shtëpi e madhe | Groot huis |
| Djalë i zgjuar | Slimme jongen |
| Lule e kuqe | Rode bloem |
| Qyteti i bukur | De mooie stad |
Meestgebruikte bijvoeglijke naamwoorden in het Albanees:
| Albanees (mannelijk) | Albanees (vrouwelijk) | Nederlands |
|---|---|---|
| i madh | e madhe | groot |
| i vogël | e vogël | klein |
| i bukur | e bukur | mooi |
| i shëmtuar | e shëmtuar | lelijk |
| i ri | e re | nieuw, jong |
| i vjetër | e vjetër | oud |
| i mirë | e mirë | goed |
| i keq | e keqe | slecht |
| i pastër | e pastër | schoon |
| i ndyrë | e ndyrë | vies, smerig |
| i lehtë | e lehtë | licht (in gewicht) of makkelijk |
| i rëndë | e rëndë | zwaar |
| i shpejtë | e shpejtë | snel |
| i ngadalshëm | e ngadaltë | langzaam |
| i gjatë | e gjatë | lang (lengte) |
| i shkurtër | e shkurtër | kort |
| i ftohtë | e ftohtë | koud |
| i ngrohtë | e ngrohtë | warm |
| i lumtur | e lumtur | gelukkig |
| i trishtuar | e trishtuar | verdrietig |
| i zgjuar | e zgjuar | slim |
| i lirë | e lirë | vrij of goedkoop |
| i shtrenjtë | e shtrenjtë | duur |
| i hapur | e hapur | open |
| i mbyllur | e mbyllur | gesloten |
| i fortë | e fortë | sterk |
| i dobët | e dobët | zwak |
| i dashur | e dashur | lief |