1. Alfabet
Het Albanese alfabet heeft 36 letters, die elk een vaste uitspraak hebben.
1.1. Klinkers
Albanees heeft 7 klinkers: A, E, Ë, I, O, U, Y.
| Letter | Uitspraak | Voorbeeld |
|---|---|---|
| A | als "a" in "kat" | ar → goud |
| E | als "e" in "bed" | efekt → effect |
| Ë | als een doffe "e" zoals in "de" | ëndërr → droom |
| I | als "ie" in "fiets" | inspektor → inspecteur |
| O | als "o" in "bot" | orë → uur |
| U | als "oe" in "doek" | ujë → water |
| Y | als de Franse "u" (zoals in "lune") | pyll → bos |
1.2. Medeklinkers en speciale combinaties
Albanees kent enkele medeklinkerklanken die niet in het Nederlands voorkomen.
| Letter/combinatie | Uitspraak | Voorbeeld |
|---|---|---|
| B | als "b" in "boom" | bukë → brood |
| C | als "ts" in "tsaar", Duits "Z" | cilindër → cilinder |
| Ç | als "tsj" in "tsjilpen", Engels "ch" in "chicken" | çaj → thee |
| D | als "d" in "dak" | derë → deur |
| DH | als Engelse "th" in "this" | dhëmb → tand |
| F | als "f" in "fiets" | femër → vrouw |
| G | als "g" in "goal" | gomar → ezel |
| GJ | als een zachte "dj", Italiaans "gi" in "giardino" | gjeth → blad |
| H | als "h" in "huis" | hotel → hotel |
| J | als "j" in "jong" | jetë → leven |
| K | als "k" in "kat" | këngë → lied |
| L | als "l" in "lief" | laps → potlood |
| LL | als "ll" in het Spaanse woord "pollo" | llambë → lamp |
| M | als "m" in "mama" | mirë → goed |
| N | als "n" in "nacht" | natë → nacht |
| NJ | als "nj" in "canyon", Frans "gn" in "champagne" | njeri → mens |
| P | als "p" in "paard" | princ → prins |
| Q | als een zachte "tj", Engels "tch" in "match" | qiell → hemel |
| R | als in "rond" | raport → rapport |
| RR | een sterk gerolde "r", als "rr" in "burrito" | rrugë → straat |
| S | als "s" in "sap" | stil → stijl |
| SH | als "sj" in "sjaal", Engels "sh" in "shoe" | shqip → Albanees |
| T | als "t" in "tak" | tigër → tijger |
| TH | als Engelse "th" in "thin" | thikë → mes |
| V | als Engelse "v" in "victory" | vizitor → bezoeker |
| X | als Engelse "dz" in "adze" | xixë → vonkje |
| XH | als Engelse "j" in "jungle" | xheloz → jaloers |
| Z | als "z" in "zout" | zog → vogel |
| ZH | als de "j" in "journaal" | zhavorr → grind |
2. Klemtoonregels
De klemtoon in het Albanees ligt meestal op de voorlaatste lettergreep, maar er zijn uitzonderingen.
- Voorbeeld 1: Shqipëri (Albanië) → shqi-pë-RI
- Voorbeeld 2: Bukë (brood) → BU-kë
- Voorbeeld 3: Tirana (hoofdstad) → ti-RA-na
3. Veelvoorkomende uitspraakfouten
Als je Albanees leert, let dan op de volgende valkuilen:
- Ë niet overslaan. Veel beginners negeren de letter "ë", maar deze wordt uitgesproken als een doffe "e".
- Correct: mësues /məˈsuːəs/ → leraar
- Fout: "msues" /mˈsuːəs/ of "mesues" /mɛˈsuːɛs/”
4. Veelvoorkomende schrijffouten
In het Albanees is de letter "ë" enorm belangrijk, maar die wordt vaak vergeten of verkeerd vervangen, vooral op sociale media, in sms'jes of informele teksten. Als je Albanees schrijft zonder de "ë", worden woorden moeilijker leesbaar en ontstaan er heel veel veelvoorkomende fouten. Hier zijn een paar voorbeelden:
| "holandezët" → Nederlanders | "holandezet" → Nederlandse vrouwen |
| "gjermanët" → Duitsers | "gjermanet" → Duitse vrouwen |
| "rrëzë" → eind (het uiterste gedeelte van iets) | "rreze" → straal |
| "që" → die/dat | "qe" → runderen (meervoud van rund) |
| "hallë" → tante (zus van vader) | "halle" → zorgen (meervoud van zorg) |
| "teze" → tante (zus van moeder) | "tezë" → thesis |
| "dhëmb" → tand; | "dhemb" → (doet) pijn |